Musa Duygu, Karaman Ticaret Lisesi’nden öğretmenimdi. Nezaket timsaliydi, kibardı, titizdi. Az konuşur, az dinlerdi. Mütebessimdi. Şık giyinirdi. Çekingen ve mesafeliydi. Ölçülüydü, dengeliydi. Her konuda. Yemek yerken, spor yaparken, sohbet ederken aşırıya kaçmayanlardandı. Bir Egeli olmasına rağmen Karaman’ı, Karaman’da tanıştığı eşini çok sevdi. Onunla dostluğumuz Ankara’ya taşınmasından sonra oldu. Çok okuyan, çok sorgulayan biriydi. Kültür dağarcığı kabarıktı.

Tekirdağ’dayım. Temmuz’un ikinci cuması. İkindi sonrası Edirne’ye gideceğim. Kitaplığa dönüştürdüğüm balkondan, Marmara’nın laciverte çalan, kıpırtısız, bir tas içindeki su kadar durgun Marmara Denizi’ni seyrediyorum.

Adalet Ağaoğlu’nun “Romantik Bir Viyana Yazı” kitabını bitirdim, Haruki Murakami’nin “İmkânsızın Şarkısı” adlı eserine başladım. Adalet Ağaoğlu, 70’lerden 2000’lere Türkiye’nin nabzını tutan, toplumsal olayları konu edinen en güçlü kalemdir.

Ağaoğlu’nun kitabı, emekli tarih öğretmeni Kâmil Kaya’nın yaşamından gözlemleri ve düşüncelerine ilişkin değerlendirmeleri içerir. Kâmil öğretmen derslerinde Avrupa şehirlerini, özellikle Viyana'yı heyecanla anlatır. Emekli olunca bir Avrupa turuna katılır ve gruptan ayrılarak Viyana’ya geçer. Viyana’da eski bir öğrencisinin evinde kalır.

Kâmil öğretmenin derdiyle dertlenirken haberim oldu Musa Duygu öğretmenimin ölümünden. Beş yıldır bir amansız hastalıkla boğuşuyormuş. Bilmiyordum, çünkü kimseyle paylaşmamışlar. Bir süredir aklımdaydı, arayıp konuşmak istiyordum. İhmal ettim.

Ölüm haberini alır almaz telefonunu tuşladım; dünyalar iyisi, temiz kalpli, güler yüzlü eşi Emsal öğretmenimin açacağını biliyordum. Öyle oldu. Baş sağlığı diledim. Kısa konuştuk. Musa hocamın hastalığını kimseyle paylaşmamışlar. “Dert birdir, sızlanırsan iki olur” sözünü prensip edinen biriymiş Musa Hoca. Tevekkül bu olsa gerek.

Hayat, başlangıçta bitmeyecek kadar uzun, sonlarda bir duraklık yolculukmuş. Az varış, çok yolculuk. Bir insandan geriye ne kalır? Yalan dünyanın yaşam penceresi yüzüne kapanan bir insan sizde ne bırakır? Anılar. Bölük pörçük de olsa bize kalan tek şey anılardır. Hatırası olmayan kişi hakkında ne söyleyebiliriz? Ya yalan ya iftira… Koskocaman bir hiç.

Hayatımız boyunca yaşadığımız hiçbir şey yaşandığı gibi değil, aklımızda kaldığı gibidir. Musa Hocam benim aklımda güzel bir insan olarak kaldı, güzel anılarla kaldı.

Jale Yalçıntaş hocam ve bazı dostlarla birlikte bir akşam bizim evde buluştuk. Sohbetimiz gece yarılarını bulmuştu. Musa Hocam bir de hediye getirmişti: kendi zeytinliklerinden yaptırdığı altın renkli sızma zeytinyağı.

Sonra Batıkent’teki evinin balkonunda sohbetlerimiz olmuştu. Düzenli yürüyüş yapıyor ve kilo almamaya dikkat ediyordu. Sıkı okuyucuydu. Okuyucu olarak yelpazesi genişti. Birçok konuda yetkindi. Tartışmacı değil, bilgiye hürmeti ve saygısı olan bir aydındı. Emsal öğretmenim de onun gibi kitap kurdu. Musa Duygu’nun oğluyla ve kızıyla gurur duyduğunu biliyordum. Baldızı Emel Aydoğdu sınıf arkadaşımdı. Hepsine baş sağlığı dilerim.

Aşağıda okuyacağınız yazı, 9 Kasım 2018’de “Musa Hocam ve Bir 10 Kasım Anısı” başlığıyla, Uyanış’ta yayımlandı. Yedi yıl olmuş.

Atatürk’ün Gençliğe Hitabesi’ni ilkokul 4. sınıfta ezberledim ve ilk kez o yıl Cumhuriyet İlkokulu’ndaki anma programında okudum. Şimdi olduğu gibi, yıllar önce de 10 Kasım’da okullarda programlar düzenlenir, bu etkinlikte Atatürk’ün hayatı anlatılır, Atatürk için yazılmış şiirler söylenir, konuşmalar yapılır ve Gençliğe Hitabe mutlaka okunurdu. Şiiri ezberleyip okuduğumda 10 yaşında bir çocuktum. Gençliğe Hitabe’nin içeriğine sonraki yıllarda vakıf oldum.

Yine o yıllarda 10 Kasım günü, sinemalar, içkili yerler kapalı olur, içki satışı yapılmazdı. Gerekçesi, Atatürk’e saygı ve ulusal yas gününde olay yaşanmamasıydı. Bence iyiydi. Sonra bu uygulamaya son verildi.

Gençliğe Hitabe, Mustafa Kemal Atatürk’ün Cumhuriyet Halk Fırkası’nın (Partisi) 2. Büyük Kongresi’nin yapıldığı 20 Ekim 1927’deki konuşmasıdır.

Atatürk’ün 36 saat 33 dakikada okuduğu Nutuk’un son bölümünde yer alan bu konuşması Türk gençliğine yöneliktir. İçeriğinin önemi kadar şiirselliği de olan bir metindir.

Liseyi bitirdiğim yıla kadar 10 Kasım’larda Gençliğe Hitabeyi okullarımı temsilen ben okudum. Ticaret Lisesi son sınıfta olmalıyım. 1973 de olabilir. Protokolün katılımıyla Kız Meslek Lisesi’nin salonunda düzenlenen 10 Kasım’da unutamadığım bir olay yaşadım.

Olayı anlatmadan önce, size Musa Duygu Hocamdan söz etmeliyim. Musa Hocam, Karaman Ticaret Lisesi’nin en kibar, en titiz hocasıydı. Giyimine, eline, yüzüne baktığınızda bu özelliğini fark ederdiniz.  

Saçları hepimizin dikkatini çekerdi. Saç telleri zayıf olmalı ki, ön bölümdeki boşluğu, başının gerisinden gelen uzun saçları alnına kadar getirerek, kapatmaya çalışırdı. Erol Evgin’i gözünüzün önüne getirin, aynen öyleydi saç stili.

Musa Hocamla 43 yıl sonra, mezuniyet gecemizde karşılaştık. Saçları konusunda benim yöntemimi uyguladığını gördüm. Ben çok zaman önce, azalan malzemeyle başa çıkılamadığını anlayınca, sıfır tıraşa boyun eğmiştim. Yıllardır dazlaklar cemaatinin üyesiyim.

Musa Duygu Hocamı benim gibi sıfır numara tıraşlı görünce, aynı cemaatin mensubu olmaktan mutluluk duydum. Laf aramızda, süper olmuş. Hocam yakışıklıydı, karizmatik de olmuş.

Hocam, kibarlığından olsa gerek çok alçak sesle konuşurdu, dolayısıyla söylediklerini zor anlardım. Oysa kelimeleri aksansız kullanır, cümleler ağzından tane tane, çok güzel çıkardı.

Hocamın bir hareketi vardı ki onun o kibar halini iyice belirginleştirirdi. Birine bir şey söylemeden önce dudakları öne doğru uzar, uzarken oval biçim alırdı.

50’li yaşlarıma girdiğim günlerde ikizlerim, ‘’baba seni taklit etmek çok kolay’’ dediler ve Musa Hocam için yukarıda yazdığım dudak hareketini yaptılar. Bu şakalarına birlikte güldük.

Kendimi, dudaklarımı öne uzatıp ovalleştirirken yakaladığım anlarda hep gülümserim. Musa Hocam gelir önce hatırıma, sonra ikizlerim.

Musa Hocamın yürüyüşü de farklıydı; kolları, omuz hizasından gevşetilmiş gibi boşlukta sallanır, gövde de buna uymak zorunda kalırdı.

Bizlere saygıyla ve ölçülü davranan, gülümsemesi yüzünden eksik olmayan hocalarımızın ilkiydi. Soyadı gibi duygulu olduğunu düşünürdüm, çünkü öyle izlenim verirdi.

Musa Hocamın öfkelendiğini hiç görmedim. Üstelik kızdığında bile bunu sınıfa ve kızdığı öğrenciye yansıtmazdı. Nasıl bir kendini kontrol mekanizması geliştirmişse, gerçekten kimseye bağırmazdı.

Hocamın kızdığını, sinirlendiğini yine yüzüne bakınca anlardınız. Solgun ve tertemiz tıraşlı yüzü yavaş yavaş kızarırdı. Kan beynine sıçramış, benzetmesi Musa Hocamda, kan yüzüne hücum etmiş şeklinde gerçekleşirdi. Ardından başını hafif kaldırır, gözlerini sımsıkı kapatırdı. Göz kapatma süresi bir dakikadan az olmazdı. Suya dalmaya hazırlanan dalgıç gibi nefes almaya başlardı. O anda kendini engellemek için sabır çekiyor olmalıydı.

Lütfen bunu bir kusur olarak görmeyin. Bence müthiş bir meziyet. Musa Hocamı sevmek için çok gerekçe sayabilirim. Benim için bu davranışı bile tek başına ona farklılık kazandıran bir meziyetti.

Sınıfta sıralar arasında yürüyüşü ritmik ve ölçülüydü. Geriye döndükten sonra ayağının birini önde tutar, diğer ayağını yanına çeker, aynı hizaya gelip gelmediklerini kontrol ederdi. Hizalandıklarına bakar, tamamsa ritmik ve tempolu adımlar devam ederdi.

Duble paça kahve tonda pantolonu ve geniş yakalı ceketini uzun süre kullandı. Güzel bir takım elbiseydi ve o pantolonu ütüsüz giydiğini görmedim.

Sınıf arkadaşım Emel Kaya’nın (artık Aydoğdu) ablası ile evlendiğini ve Karamanlı olmaya karar verdiğini yıllar sonra duydum.

Kendisiyle barışık ve hoşgörülü insanlar, herkesten daha mutludurlar. Musa Hocamın yüzünde mutluluk gördüm. Mutluluğunun devamını diliyorum.

Musa Hocamın dostları kim, ne okur, nasıl vakit geçirir bilmezdim ama, günahını almayım, arada bir gözleri kızarmış görürdüm ve iki kadehten fazla götürmüş olduğunu düşünürdüm. (Değilmiş. Bu yazıyı okuduktan sonra teşekkür etti. Bu cümlenin doğru olmadığını o gün değil, çok sonra bizi evinde ağırladığında söyledi. Alerjik bir durummuş.)

Artık 10 Kasım’ı anlatabilirim.

O gün diz boyu kar vardı. Ticaret Lisesinden (Abbas Mahallesi’ndeydi) Kız Meslek Lisesine (Gara yakındı) kadar yürüdüm. Güneş çok parlaktı ve karlar yumuşamıştı.

Dizlerime kadar ıslanmış, ayakkabılarım su içinde kalmıştı. Sıra bana gelinceye kadar hem dinlendim hem kurulandım. Törene katılan ve bize refakat eden hocalarımdan biri Musa Duygu diğeri edebiyat hocamız değerli Hüseyin Çetin’di.

Gençliğe Hitabeyi okumak için sahneye çıktım. Salon tıklım tıklım dolu. Kaymakam başta olmak üzere ilçe müdürleri ve her okuldan seçilerek getirilmiş öğrenciler koltukları doldurmuştu.

Karaman’da o yıllarda Kız Meslek Lisesinin dışında salon yoktu. Bir çok etkinlik burada düzenlenirdi. Gençliğe Hitabenin ‘’Dahili ve harici bedhahların olacaktır’’ cümlesini, ‘’Ezeli ve ebedi bedhahların olacaktır’’ şeklinde okudum.

O gün yüzlerce kişinin doldurduğu salonda, protokolün hemen yanındaki duvar kenarında ayakta duran Karaman’ın en renkli insanı bağırdı: Dahili ve harici!..

Salonda birinin bağırdığını duyanlar o yana baktı. Niye bağırdığını kimse anlamadı. Oysa salonda Gençliğe Hitabeyi dinleyen ve onu ezbere bilen tek kişi galiba sadece o idi.

Hitabeyi bitirdim ve sahneden indim. Hüseyin Çetin Hocam, ‘’biri bağırdı, ne oldu’’ diye sordu. Yanlış okuduğum cümlenin düzeltildiğini söyledim, kısaca anlattım.

Musa Hocam gülerek geldi, bakıştık. Hatamı ve düzeltmeyi fark etmişti. Salonda varlığını hissettiren kişiye minnet duygumuzu saklayamadık.

Musa Hocam, ilk mezunlar buluşmamızda, ‘’Seni ne zaman hatırlasam, adın geçse, Gençliğe Hitabe aklıma gelir. Hatırlıyor musun?’’ diye sordu.

Hiç unutmadım ki. Benim hatırladığım bu şekilde. Musa Hocam nasıl hatırlıyor, kendisine soramadım, onun da anlatmaya fırsatı olmadı. (Bunu da sordum. Cevabını da aldım. Unutmamış.)

Musa Hocamın Ankara’da yaşadığını öğrenmek beni mutlu etti. Hocamla buluşacağımız günler olacaktır. Öğretmen, öğrenci arkadaşlığı ilerleyen yaşlarda çok kıymetli olur.

Ha, salonda bağıran ve hatamı düzelten kişiyi mi merak ettiniz? Karaman’da herkesin tanıdığı ve mutlaka onunla bir anısı olan kişiydi. O, Muammer Baran’dı. Gençliğe Hitabe ezberinde olan ve can kulağı ile dinleyen davetsiz konuk.

Hitabenin en önemli cümlesi olan “İstikbalde dahi seni bu hazineden mahrum etmek isteyecek, dahili ve harici bedhahların olacaktır” ifadesini bir daha unutmayacağım şekilde bana öğreten insan. Allah rahmet eylesin. Mekanları cennet olsun. Başımız sağ olsun.

Bimen Şen’in bestesi gibi: “Yıllar ne çabuk geçti o günler arasından.” Yedi yıl olmuş. Musa Hocam 78 yaşındaymış. Ömür dediğin nedir ki? Nasıl olsa her şeyin zamanla sonu yok mu? Her nesnenin bitimi her ömrün sonu var. Bir insandan geriye ne kalır?